Kỹ thuật trồng Lan - Tên của Dendrobium có nguồn gốc từ chữ Grec: Dendron, nghĩa là cây gỗ và bios là tôi sống. Dendrobium là giống phụ sinh, sống trên cây gỗ. Có người gọi là Hoàng Lan, có người gọi là Đăng lan, có người gọi là Hoàng thảo. Dendrobium là giống lan có rất nhiều loại, có trên 1.600 loài và đã được lai tạo thêm rất nhiều loại mới. Dendrobium mọc nhiều nhất ở vùng Đông Nam Á, do quá đa dạng nên tập trung lại thành 2 dạng chính: dạng đứng (Dendrobium Phalaenopsis) và dạng thòng (Dendrobium Nobile).
Loại Dendrobium Phalaenopsis thường mọc ở xứ nóng, chịu ẩm và rất siêng hoa, nên ở TPHCM trồng rất nhiều loại này. Loại Dendrobium Nobile thì chịu khí hậu mát mẻ ở vùng đồi núi cao như Đà Lạt-Lâm Đồng vv…
Trồng và chăm sóc lan Dendrobium
Lan rừng Việt Nam có rất nhiều nhóm Hoàng thảo.
a. Nhóm có giả hành rất dài, to, đứng thẳng như Hoàng thảo Thái Bình (Dendrobium Pulchellum)
b. Nhóm có giả hành dài thòng xuống như Hoàng thảo Long tu (Dendrobium Primilium)
Là loại hoàng thảo có hương thơm, hoa đẹp, nở vào dịp tết nguyên đán nên rất được ưa chuộng. Có nhiều loại long tu, nhưng nên chọn những cây có thân dài mang nhiều sắc tím sẽ cho hoa màu tím đậm, hương thơm hơn loại thân trắng hoa cánh trắng họng vàng ít thơm.
Đặc điểm nhận dạng: dễ dàng nhận ra chúng bởi các mắt lõm trên thân tại các đốt trên thân già. Thân tròn, thường căng mập ngúc ngoắc, không có các lằn dọc trên thân kiểu đùi gà, hoàng phi hạc. Lá dầy, xanh bóng.
Là loại cây dễ trồng, ưa nắng, có thể ghép vào bảng dớn hoặc gỗ tùy ý; nên ghép vào cuối đông khi cây đang nghỉ, các mắt đang ngậm nụ. Phơi nắng trực tiếp từ khi bắt đầu ghép sẽ cho lứa cây con khỏe mạnh. Cây cần rất nhiều nước trong thời gian phát triển, mùa thu bớt tưới cho đến khi cây rụng hết lá thì dừng tưới.
c. Nhóm có giả hành to ngắn như Kim Điệp ( D. Chrysotosum), Thuỷ Tiên (D. Farmeri) Vảy Cá ( D. Lindleyi)…
Hoàng thảo Thủy tiên ( Dendrobium Farmeri)
Các loại hoàng thảo trên đều sống phụ sinh, sống bám trên thân cây, dạng bụi, có nhiều giả hành mọc sát nhau như mía và còn có thể nhảy con từ mắt của lóng nên còn gọi là lan mía hoặc lan tre. Lá hình thuôn dài, mọc xen, màu xanh, hoa có thể mọc từ thân thành chùm hay cô độc. Có nhiều loại rụng hết lá mới ra hoa. Các phát hoa không những mọc trên giả hành mới mà cũng có thể mọc lên từ các giả hành cũ đã ra hoa rồi. Các giống lan rừng này thường trồng bám vào thân cây, vào miếng dớn hoặc xơ dừa. Gía thể phải thông thoáng, phải để lan vào chổ hơi râm mát, Tưới nước ngày 2 lần, tưới phân 10 ngày 1 lần như phân 30.10.10, hoặc phân bánh dầu, đều tốt. Muốn cho ra hoa phải tạm ngưng tưới nước, tưới phân để cho cây rụng hết lá, sau đó mới ra hoa. (Chú thích: có loại ra hoa mà không rụng lá)
Lan Dendrobium ngoại
Ở TPHCM. nhập rất nhiều lan Dendrobium từ Thái Lan, Úc về trồng vì phát hoa dài cho rất nhiều hoa, màu sắc đẹp lại lâu tàn. Các loại Dendrobium nhập đã được lai tạo thuần hoá nên có hoa quanh năm, không có mùa nghỉ. Thường thì trồng vào chậu đất nung có nhiều lỗ chung quanh, giá thể gồm than, gạch, xơ dừa, dớn, vỏ cây vv…Cần phải gác cho thông thoáng, có thể nửa phần dưới của chậu để trống để rễ bò ra bám vào thành chậu, mỗi ngày tưới nước hai lần. Ngày nào nắng gắt, nóng khô, nên tưới thêm một lần nữa vào giữa trưa, nhưng phải tưới thật đẫm, ướt cả chậu, cả môi trường chung quanh để làm mát cả giàn lan. Nếu tưới ít quá, trời nóng sẽ làm luộc cây lan, cây lan sẽ héo rồi chết. Mỗi tuần nên tưới phân NPK một lần, tùy theo lứa tuổi của lan mà tưới phân cho thích hợp. Cây Dendrobium nhập nội rất đẹp như:Rakpaibulsombat Wahite có phát hoa dài, nhiều hoa, hoa to màu trắng tuyền, kín rất đẹp, Thái lan White, Rasem White cũng đều có hoa màu trắng rất đẹp và lâu tàn. Dendrobium Thonglor Beauty có hoa màu tím đỏ, lưỡi đỏ rất siêng hoa. Dendrobium Pink Magic “T-orchids” có hoa to, cánh màu đỏ tươi tròn kín, lưỡi đỏ nhung, họng trắng rất đẹp. Dendrobium Somsak, hoa tròn cánh trắng, họng đỏ. Dendrobium Kultana “Oldbhue” hoa màu xanh tím, họng nhung đen rất lạ. Dendrobium Kaasem Gold, cánh vàng tươi, họng đỏ. D. Kurniati “Golden Gold” hoa to cánh vàng tươi, lưỡi đỏ, ở cây này, đài và cánh đều vàng cả bên trong lẫn bên ngoài rất đẹp.D.Thonglor`s Delight 2 màu, cánh đỏ có sọc trắng, đài màu trắng hồng. D.Candy Stripe đài và cánh đều màu hồng, có nhiều sọc đỏ theo chiều doc cánh, rất đẹp. Loại Dendrobium thật là đa dạng, không thể nào kể hết ra được. Ở Thái lan chuyên trồng Dendrobium cắt cành, trồng đại trà ở dưới đất. Ngày nay, Ở TPHCM cũng có nhiều vườn lan chuyên trồng Dendrobium cắt cành.Trồng các loại nhập từ thái lan thì rất siêng hoa, mỗi phát hoa có từ 15 hoa trở lên, một giả hành có thể luân phiên ra từ 5-10 vòi hoa.
Dendrobium là giống ưa anh sáng, có thể trồng trong điều kiện anh sáng trực tiếp hay ánh sáng khuếch tán, ánh sáng hữu hiệu cho giống Dendrobium là 70%, vì thế giàn che với độ che sáng 30% dưới đất, và 40% ở trên cao như sân thượng thích hợp cho sự phát triển.
Các chậu Dendrobium được treo trong giàn không nên qúa gần nhau, mà phải có khoảng cách từ 5-10cm, nhằm mục đích tạo cho cây có đầy đủ ánh sáng và độ thoáng, có thể trồng dưới ánh sáng trực tiếp, cây vẩn phát triển tốt, tuy nhiên để ngăn ngừa trường hợp cây bị bỏng lá, ta phải tập cho lan thích nghi từ từ và các chậu trồng phải treo hơi khích vào nhau.
Dendrobium rất dễ trồng ở TPHCM vì thời tiết, khí hậu rất thuận lợi, cây chịu nóng chiu ẩm, chịu sáng, chịu nắng 70%, nếu tưới phân thích hợp một tuần một lần đúng theo lứa tuổi thì sẽ ra hoa quanh năm. Tốt nhất nên trồng một loại Dendrobium đồng nhất và cùng lứa tuổi, cùng cở chậu, treo ngay hàng thẳng lối, dùng cùng một loại phân thì dễ chăm sóc hơn. Chỉ cần làm hệ thống tưới nước phun sương ngày 2 lần, mùa nắng thì 3 lần. Dendrobium nếu được tưới đủ ẩm củng không có rầy và nhện đỏ.
Gìàn lan Dendrobium luôn luôn phải được làm vệ sinh chung quanh môi trường, nhổ cỏ rác, diệt côn trùng: sên, ốc, dế, bướm để tránh mang lây mầnh bệnh, và giàn lan được thông thoáng. Hàng tháng tốt nhất phun thuốc sát trùng, thuốc rầy một lần đúng theo liều lượng hướng dẫn, cây lan sẽ ít có nấm mốc và sâu bệnh.
Phân bánh dầu cũng rất hữu hiệu đối với lan Dendrobium, nhưng nên pha loãng, tưới 15 ngày một lần, phụ thêm với phân vô cơ NPK thì rất tốt, nhưng phải tưới thêm thuốc sát trùng hoặc thuốc trừ nấm để phòng ngừa nấm, đảm bảo vườn lan lúc nào cũng xanh tươi, nhiều hoa
Qua mùa nắng, nếu cây lan Dendrobium bị thiếu nước, thân giả hành bị teo lại, thường bị nhện đỏ bám vào nách lá hút nhựa. Cây sẽ bị vàng lá và rụng lá. Khi thấy có vết đen chổ lá mới rụng, đó chính là đã có nhện đỏ, nên xịt thuốc ngay theo hướng dẫn nhà sản xuất.
Bệnh thối giả hành. Cây Dendrobium cũng thường bị bệnh này do quá ẩm, bị nấm mốc làm giả hành bị thối mềm nhũn, thường ở rễ gốc rồi cả giả hành. Nên cắt bỏ những giả hành bị thối, bôi thuốc trừ nấm Zineb, Alliette hoặc ViCarben vào chổ vết cắt và xịt thuốc cho cả giàn lan, để tránh lây lan sang cây khác.
Bệnh virus đối với Dendrobium thì ít có, nhưng khi bị bệnh thì lá có nhiều đốm. Cần để riêng chúng ra để tránh lây lan qua cây kế cận, cắt bỏ hết chỗ bị bệnh rồi xịt thuốc kháng sinh như Streptomicine, pénéciline. Nếu không khỏi, tốt nhất là nên đốt bỏ (vì chưa có thuốc đặc trị).
Nên phòng bệnh hơn trị bệnh, cho nên nhất thiết phải vệ sinh môi trường, đừng bao giờ mua cây lan bi bệnh về trồng chung, dễ bi lây bệnh.
Thay chậu và nhân giống Dendrobium
Dendrobium là một giống lan rất nhạy cảm khi cấu tạo giá thể không thích hợp cho việc phát triển của nó và biểu hiện là, một số cây con mọc trên ngọn thân của các giả hành. Khi có điều này xảy ra bạn phải tiến hành thay chậu, vì chắc chắn các giá thể trong chậu đã bị hư. Hiện tượng này là do cấu tạo một giá thể quá ẩm như xơ dừa. Chỉ một thời gian ngắn thay giá thể, xơ dừa bị mục và lắng xuống đáy chậu, tạo thành một lớp mùn úng nước. Chính vì thế các rễ hoàn toàn trong điều kiện úng nước sẽ bị thối toàn bộ. Ngoài ra chính lớp mùn là điều kiện sinh sống thuận lợi của các côn trùng, các loài này tác động cùng với sự bất lợi vì thừa nước, cắn phá toàn bộ rễ của cây lan. Do bản năng sinh tồn cây lan sẽ phản ứng bằng cách mọc ra một số cây con trên ngọn để duy trì nòi giống. Nếu tưới nước quá nhiều với một giá thể thông thoáng cũng có những hậu quả tương tự.
Quan sát hiện tượng các cây con mọc trên chồi ngọn cũng sẽ giúp các nhà vườn kiểm tra xem cách trồng như thế đã hợp lý chưa ? Nhất là điều kiện tưới nước và bón phân.
Ngoài ra với chu kỳ 2 năm một lần, ta nên thay chậu vì trong quá trình sinh trưởng, ít nhiều chậu cũng bị đóng rêu, giá thể bị hư hao, cây mất cân đối, mọc nhảy ra ngoài thành chậu, vì thế phải thay chậu. Nhân dịp này nên tách chiết nhân giống ra luôn một thể. Muốn thay chậu phải tưới nước thật đẫm trước 5-10 phút, hoặc ngâm vào xô nước, sau đó để lên bàn quay, cắt ra từng đơn vi 3 tép một, trong đó phải có một hướng cây con hoặc mắt ngủ còn tốt . Nhổ hết bụi lan ra, làm vệ sinh, cắt bỏ hết rễ hư thối và các giả hành đã khô héo, trồng lại vào chậu mới đã được sát trùng kỹ với giá thể mới. Nếu kỹ thì lấy thêm một cây ti bằng sắt kẹp chặt vào thành chậu. Ở thị trường có bán cây ti và dây kẽm nhỏ có bao nylon bên ngoài để cột chặt giả hành dính cứng vào trong chậu. Nhớ xoay hướng mọc cây con vào giữa chậu, để cây con không mọc ra ngoài chậu và bám rễ được vào giá thể. Xong, đem treo lên giàn lan và phun thuốc Rootone, Atonic để kích thích ra rễ, khi nào thấy lan ra rễ mạnh mới tưới phân NBK 30.10.10 tăng trưởng.
Các cây con mọc trên ngọn thân (gọi là cây keiki), thì phưng pháp nhân giống đơn giản. Bạn tách rời cây con khỏi thân mẹ bằng một vết cắt chổ tiếp giáp. Một số người sợ rằng, với cách cắt như trên câysẽ không đảm bảo tỷ lệ sống, nên vội vàng cắt thêm một đoạn thân cây mẹ. Thật ra không có sự khác biệt nhiều về sự tăng trưởng, giữa cây cắt ngay chổ tiếp giáp và cây cắt với một đoạn thân cây mẹ. Do đó một việc làm như vậy là lãng phí, vì trên đoạn thân cây mẹ này có thể cho thêm vài cây con nữa trong tương lai. Thực tế với 1 giả hành Dendrobium, nhiều khi có thể cho đến 15 cây con. Điều quan trọng nên tách cây con vào thời điểm nào? Đối với các loại Dendrobium mạnh như: Dendrobium Caesar Alba, Dendrobium Caesar Latin, Dendrobium Pompadour có thể cắt cây con, khi giả hành cây con trưởng thành, khi ra được 5-7 lá và có rễ nhiều, nếu cắt quá non sẽ cho kết quả không tốt. Đối với các loài yếu hơn như: D.Jacqueline Thomas, D.Theodore Takiguchi… ta có thể đợi cây con mọc thêm một giả hành mới, thì việc nhân giống bảo đảm hơn.
Ban nên có sự chọn lựa thật kỹ càng, nếu để cây con, thì cây me sẽ yếu sức và ngược lại việc lấy cây con quá non sẽ có tỷ lệ tử vong cao. Tuỳ hoàn cảnh và ý định sẽ giúp bạn có một suy xét hữu hiệu nhất.
Trồng cây Dendrobium cấy mô sau 7 tháng đến 1 năm là cho hoa. Trồng cây tách chiết từ bụi, sau ba thánh có thể có hoa. Trồng bằng cây keiki, sau 2-3 tháng củng có thể có hoa, nhưng nên cắt bỏ hoa đó vì hoa nhỏ không đạt yêu cầu, đồng thời để kích thích cho cây keiki ra chồi mới tươi tốt hơn
Nguồn: Kỹ thuật nuôi trồng
Không có nhận xét nào: